TESTAMENTUM DOMINI. Guigonis olim epifcopi Casinensis ac reaoris patrimonii.
Anno 1345.
Guigon de Saint-Germain, évêque du Mont-Cassin, en Italie, issu de la noble famille qui possédait la baronie de Saint-Germain Laprade
(info : recherche historique sur l’Abbaye de Doue)
IN nomine Sanctae & individuae Trinitatis, Patris , & Filii , & Spiritus fanai. Amen. Ego GUIGO DE S. GERMANO permssione divina episcopus Casinensis , ejusque miferatione propitia fanæ mentis , conspiciens quod labilis est præseritis vitæ conditio , quod videlicet ipsa statum habet omnino instabilem, & quod ea quæ vifibilem ha bent essentiam tendunt visibiliter ad non else , habensque volensque de me & bonis meis patrimonialibus & aliis quibuscunique ad me spectantibus testari, & disponere ad laudem omnipotentis Dei , & salutem animæ meæ , præsens testamencum , seu ultimam voluntatem per nuncupationem condo , ordino , & façio in hunc modum.
I. In primis consiteor , simpliciter recognofco , & credo firmirer sanctam & catholicam fidem individuam Triniratem , Patrem , Filium , & Spiritum – sanctum , & omnes alios articulos ejusdem fidei orthodoxæ secundum quod sacro-sancta Romana & universalis mater ecclesia profitetur & docer devotissime & humillime ficut possum : supplicans Domino Deô nofro ut per suam misericordem clementiam & piissimam. bonitatem animam meam de loch poenarum & principibus tenebrarum dignetur eripere , quatenus omnium peccatorurli vinculis absolura , quietis &, locis æternæ beatitudine persrui , & inter sanctos & electos suos in resurrectionis gloria perenniter mereatur.
II. Item , ego eligo corpori meo sepulturam ex causa depositi in ecclesia fanai Antonii Avenionensis , & ibi deponi volo, & exinde tansserri feu translatari volo , jubeo & ordino , prout & ubi venerabilis & carissimus pater GUILLELMUS abbas monaslerii fanai Antonii Viennensis(Vienne, isère) diocesis executor meus insra scriptus , vel duo ex subscriptis executoribus meis disponere voluerint , seu etiam ordinare.
III. Item , volo , jubeo , mando; & rordino specialiter & expresse , quod omnibils creditoribus meis , familiaribus & aliis quibuscumque personis quibus in aliquo & ex aliqua legitima causa teneri potero rcmpore mortis meæ specialiter , & omnibus aliis de me juste querelantibus generaliter per executores meos insra scriptos de bonis & juribus propriis & ad me pertinenribus quoquomodo sussiciens emenda & congrua satisfactio inpendatur plane & quicte , & fine strepitu judicii & figura, & quolibet juris solemnirace remota. Et super bis & omnibus insra scriptis diai executores mei il-las probationes admittant , & illis stent de quibus videbitur expedire.
IV.Item, in redemcionem animæ meæ,& in recompensationem servitiorum per nie ut debui, non impenforum venerabili eclesiæ beatæ MARIA Aniciensis , & satisfactionem eorum in quibus eidem ecclesiæ teneor & teneri possum , & fateor me teneri, do & lego dictæ ecclesiæ & servitoribus ipsius ad ecrmendum reditus perpetuos & annuos , diftribuendos anno quolibet dominiscanonicis & clericis ejusdem ecclesiæ, in missa crucis ibidem annuatim & perpetuo , ut moris est , celebranda indic obitus mei , &, illis qui intererunt in choro. ecclesiæ prædictæ in dicendis horis canonicis in die sesti beati Theofredi , pro faciendo ipso sesto , & diftributiones dicta die , & in misra crucis prædicta,per bajulos universitatis dictæ Aniciensis ecclesiæ , videlicet fex denarios cuilibet canonico, & tres denarios cuilibet clerico Aniciensi qui intererunt in choro , dum dicta missa mortuorum celebrabitur in choro crucis, & illis dominis canonicis & clericis prædictis , qui intererunt in choro horis canonicis in die sesti beati Theofredi, qualibet hora & cuisibet ipsorum unum denarium , vel alias juxta dispofitionem & ordinationem executorum. meorum insrainscriptorum, centum florenos auri de Florentia femel solvendos de bonis meis.
V. Infuper , volo & mando ; dispono & ordino cappam cum historiis & imaginibus tacello argenti muniram , & completam, per me emtarn nuper Avenione,dictæ Aniciensis ecclesiæ dari , & reddi , & solvi , in reslitutionem & emendam eorum in quibus fum dictæ ecclesiæ obligatus, & quodquanndiu heres meus solvere voluerit centum solidos Turonenses quolibet anno monetae currentis pro supportandis omnibus prædiais, volo quod non compellatur ad solvendum dictos centum florenos. Volo etiam, quod capitulum Aniciensis ecclesiae prædictæ nihil plus poilint nec debeant petere ab herede seu heredibus meis quibuscumque.
VI . Item , do & lego ,cuilibet pauperum hospitalis beatæ Mariæ Aniciensis , & cui1ibv dominarum servientium eisdem fex denarios Turonenses femel tanrum.
VII. Item , conventui monasterii Doe Praemonstratensis ordinis,Aniciensis diocesis, do & lego , pro saciendo ibi quolibet anno anniversario meo in die obitus mei , ad emendum reditus perpetuos XXX. florenos auri semel solvendos ; sed quamdiu heres meus solvere voluerit diao conventus XXX. solidos annuatim pro saciendo anniverfario, volo quod non possit interim compelli ad solvendum dictos XXX. florenos conventui memorato.
VIII . Item , conventui fratrum Praedicatorum Aniciensi do & lego pro faciendo ibidem anniversario meo LX. solidos semel tantum, quodque dia die tenebuntur die vina officia celebrare.
IX. Item , pro simili anniversario meo faciendo do & lego conventui fratrum ordinis Minorum Aniciensi L solidos Turonenses femel tantum.
X. Item , simili modo pro anniversario meo saciendo do & lego conventui fratrum ordinis beatæ Marix de Monte-Carmelo Aniciensi XL solidos Turonenses femei tantum.
XI. Item , pro simili anniversario meo saciendo do & lego conventui dominarum de Valle ordinis S. Augustini prope Anicium L solidos semel tantum.
XII. Item , conventui de Silva benedicta(Couvent de la Séauve) ordinis Cisterciensis Anicienfis dicecesis do & lego pro simili anniversario faciendo centum solidos Turonenses semel tantum,
XIII. Item , conventui cuilibet monasteriorum S. Theofredi ordinis S. Benedicti , ac Mansiadae(Abbaye de Saint-Chaffre) , & Campporum-bonorum, & Bellae-cumbae(Abbaye de Bellecombe) ordinis Cisterciensis , Aniciensis & Vivariensis dioecesis , pro consrimilibus eniversariis faciendis LX. solidos Turonenses tantum do & lego.
XIV. Item, ecclesiae Gernsani Aniciensis diaecesis & servientibus ejusdem do & lego , ad faciendum annuatim ibidem antedictum meum , X florenos auri femel tantum solvendos , pro eruendis reditibus perpetuis , ad faciendum anniversarium antediaum. Sed quamdiu heres meus solvere volucrit decem solidos annuatim,volo quod non possit compelli ad solvendum X. flore-nos prædictos.
XV. Item , pro faciendo consimlli anniversario annuatim in die obitus mei in ecclesia sancti Quintini dictæ Aniciensis diaecesis , do & lego eidem ecclesiæ & servientibus ejusdem , ad emendos redites perpctuos , decem florenos auri femel solvendos de bonis meis ; sed quamdiu -heres meus solvere voluerit decem solidos Turonenses pro prædictis oneribus supportandis, volo quod non possit compelli ad solvendum X. florenos praedictos.
XVI. Item , do & lego Margaritæ relictæ Pontii de S. Germano frattis mei quondam, expensas per ipsam factas de bonis meis in reparando, sulciendo & ædisicando hospitium suum quod habet in civitate Aniciensi , &, volo etiam & mando , quod si qua cirent solvenda ratione hujusmodi ædificii, solvantur de bonis meis prædictis, quæ habet Paulianus Bernardi canonicus Aniciensis , si quæ sint & secundum ordinationem executorum meorum , vel duorum ex ipsis.
XVII. Item, lego eidem Margaritæ srucrus , redditus, obventiones quaslibet ac universos & singulos , quos habeo in casro & mandamento sancti Quintini , & in loco seu manso de Cros , quamdiu vitam duxerit in humanis ; & volo & mando sibi provideri de aliis bonis meis in necessitatis articulo, quamdiu ipsa vixerit in humanis.
XVIII. Item , remitto , do , & lego reliligioso viro Michaeli Moteti decretoruq doctori priori prioratus sancti Laurentii de Lacu ordinis sancti Benedicti Gratianopolitanæ dicecefis(Diocèse de Grenoble), pro gratis servitiis mihi per ipfum impenfis , xxx. florenos auri , quos eidem mutuavi, & in quibus mihi tenetur & de quibus habui inflrumentum , & man-do sibi restitui idem instrunientum.
XIX. Item , de donatione inter vivos ; seu donatione causa morris, & ut meliusvalere poterit , Ademario de Bardis domicello meo equum quem equitat , & arnollum feu armaturam quas habet , pro gratis & acceptis servitiis quae mihi irpendit & fecir, & in satisfactionem eorum.
XX. Item , dico & confiteor me habere & dimisisse cum rauba mea apud Montem-Flasconem libros & raubam domini quondam Beraudi Marchesii “urriusque” juris professoris , quæomnia “æstimatasunt” CC. & L. florenos auri , quae heredibus suis seu illis ad quos spectant reddi & restitui volo.
XXI. Item,dico & consiteor , quod prædicta rauba mea dimisi,& sunt quidam libri religiosi viri domini Michaelis Moteti, quos sibi reddi & restitui volo.
XXII. Item, recognofco & confiteor me teneri ex causa veri & puri mutui reverendissimo patri & domino meo præcipuo do mino PETRO a tituli sancti Clementis presbytero cardinali in C florenis auri de Florentia.
XXIII. Item , heredibus quondam domini Petri Gauterii de Vapinco in C flotenis auri Consiteor me teneri , quos eisdem heredibus de bonis ;meis, reddi., solvi & restitui volo.
XXIV. Item, he edibus quondam Johannis Jarente Pagani de Grana Valentinensis diocesis.
XXV. Item , tam pro quibuscumque mutuis quocumque tempore pro me Avenione de camera domini notri-papæ, & etiam apud Montem-Flasconem receptis, quam etram pro omnibus lis quæ recepi de bonis cameræ domini nostri papæ prædicti apud Montem-Flafconem , vel alibi cum eram rector patrimonii beati Petri in Tuscia , seu alias quandocumque de bonis dictæ came-rat habui & rècepi de bonis & thesaurario dictæ cameræ & Montis-Flasconis , & domini nostri papæ , ad faciendas expensas necessarias & onera supportanda , quæ mihi incumbebant sieri pro negotiis mihi commiilis per dominum nostrum papam, & quæ negotia erant in patrimonio prædicto videlicet tria millia florenorum , quæ quidem omnia expendi tam in pecunia , quam in quibuscumque aliis bonis : quæ quidem omnia consiteor me habuisse & recepisse & expendisse pro honore & negotiis sanctæ Ramanæ ecclesiæ.
XXVI. Item , mando & præcipio , gdod restituantur matri quondam venerabilis viri domini Martini de Chalantonio ac ejusdem domini Martini heredibus LX floreni auri quos habebam adhuc seu restabant ad solvendum de bonis executionis ipsius.
XXVII. Item , mando & præcipio restituit matri quondam magistri Mhatthæi de Duneto Aniciensis diaecesis XX florenos aure , in quibus diao magistro Matthæo poteram teneri.
XXVIII. Item , volo stari & credi jura mento Durandi de Cumbis domicello , de & super iis quæ debeo sibi , de ejus legalitate consisus , & quæ fuo juramento idem Durandus asseret sibi deberi per me , præcipio eidem Durando solvi & reddi de bonis meis.
XXIX. Item, simili modo volo stati & credi juramento Guillelini Romei de his quæ debere possum sibi.
XXX. Item , vole. & mando credi & ftari juramento domini Durandi de Rivali chorarii ecclesiæ Aniciensis, de his in quibus pofrum sibi teneri.
XXXI. Item , volo & ordino, quod legata alia quæ idem dominus abbas solus vel duo ex execuitoribus meis insrascriptis facere & ordinare voluerinc, provide habean. tur & habeant , ac sieadem expresissem.
XXXII. Item, volo , mando & ordino quod præsatus dominus meus abbas omnibus prædiais & insrascriptis per me dispositis; ordinatis , & reliais ac legatis poffi addere , detrahere & diminuere , prout sibi placuerit & expediens videbitur , vel dud ex meis executoribus infrascriptis.
XXXIII. Item, volo,sed expresse inhibei quod heres seu heredes & executores mei infrascripti vel aliqui corumdem possint compelli ad solvendum legara & alia dispo sita & ordinata per me superius, nisi suite rionibus & temporibus dispoitendis & ordinandis per eumdem dominum abbatem vel per duos de executotibus meis, & quod non possint incurrere sententias excommunicationis, interdiai, seu alias quascumque poenas juris vel hominis latas auaoritatd quorumcumque statutorum synodalium vel alias quoquo modo promulgatas vél promulgandas , nisi tunc demum post hujusmodi ordinationem & dispofitionem de foivendis prædictis per prædiaos executoreg meosut præmittitur , factos, sed heres vel heredes mei essent in mora solvendi prædica.
XXXIV. Item, instituo mihi universalem heredem , ipsum ore meo proprio proserendo & nominando nobilem Armandume de S. Germano , alias de Vilareto , nepoa tem meum , in omnibus & singulis bonit meis ianmobilibus & mobilibus , cattris , villis & eorum territoriis & juridictionibus; ac juribus & actionibus quibuscumque mihi competentibus & competituris , & quocumque modo & ex quacumque causa præsentibus & futuris ad me pertinentibus tem pore mortis meæ , his exceptis , de quibus in codicillis, si illud vel illa in futuruni condidero, disposuero, vel etiam ordinabo.
XXXV. Item , si moriatur idem Armandus fine liberis masculis ex suo eorpore & ex legitimo matrimonio procreandis , ilium casum substituo eidem ARMANDO nobilem AYGLINAM sororem meam, matrem que diei Armandi in omnibus bonis meis prædictis , hoc salvo, adjeeo & reterito , quod si moriatur dictus Armandus relictis filla vel filiabus ex eo de legitimo matrimonio procreatis, volo , jubeo & ordino, quod debeant dotari decenter de bonis hereditatis meæ prædictæ , non obstante substitutione præmissa.
XXXVI. Item , si dieus Armandus decedat fine liberis masculis, ut est dictun, novi superstite dicta AYGLINA sorore mea , vel etiam si & quando ipsam Ayglinam decedere continmet, subslituo in casibus prædictis , & juxta adjectionem fuperius expressatam ; disdem Armando & Ayglinæ; & etiam eorum cuilibet Petrum filium Ayglinæ, frattemque dicti Armandi Et si ille Perrus tunc non viveret, vel si vivéret , decederet fine liberis masculis , in his casibus &. quolibet ipsorum , substituo alium filium dictæ Ayglinæ sororis meae , si quis supersit ; & si plures filii ipsius Ayglinæ superessent , substituo suprascriptis ilium de filiis Ayglinæ qui eligeretur per Armandum & Ayglinam prædictos , vel alterum “corondem”, vel istis deficientibusi per tres de parcouribus meis magis propinquis. Si vero praedicti omnes;per me instituti & substituti decederent absque 1iberis masqulis,in illum casuni substituo Guigonem de Glavanacio, alias dictum Guigardonum, & postea Astorgium dictum de Lardayre1 Aniciensis dioscesis & heredem masculum ipsius successive cum adjectione de maricandis filiis dictti Armandi., si quae superessent ex tunc , de bonis hereditatis mex prædictis.
XXXVII. Praesentis autern mei testamenti seu ultimæ voluntatis eligo, facio, ordino, & constituo executores meos & meæ u1timæ voluntatis , videlicet praisatum dominum meum dominum GUILLELMUM abbabatem monasterii sancti Antonii Viennensis diocesis , venerabiles & discretos viros dominos Gotesridum de Rupenocria præpostum ecclesiæ Tolonenlis , Guigonem de Godera legum doctorem , Hugonem de Turre & Perrun Blanthonis eanonicos Anicienses , Petrum Arnaldi & Durandum de Cumbis domicellos , dominum Petrum Gilberti chorarium ecclesiæ Anicients , Guillelmum Romei S. Enodii , & Simonem Aprilis S. Georgii Anieiensium ecclesiarum canonicos , & quemlibet eorumdem ad faciendum, exequendum , & complendum omnia & singula supradicta & meam ultimam voluntatem, & dispositionem , & de ipsis executoribus meis,& cuiliber ipsorum omnia & singula bona mea absque licencia alicujus curiæ seu personæ, tam in vila mea , quam etiam post mortem meam , & etiam absque consellione aliasjus inventarii plenam & liberam poteftatem & speciale mandatum & irrevocabile hujusmodi executionem complendi, & eorum propria auctorirate apprehendendi , tenendi , & capiendi , & etiam omnia & singula nomina & debita mea recuperândi & de receptis per duos ex executoribus meis quitrandi , & omnia bona mea mobilia & immobilia ubicumque consittentia ac se moventia, præsentia & futura , castra , jura ,& jurisdictiones ad me spectantia quoquo modo, & corporalem possessionem seu quasi bonorum & jurium omnium praedictorum , & ro hujusmodi executione complenda & facienda habendi & tenendi juxta praesentis seriem testamenti & ultimae voluntatis. Quæ omnia & singula bona ex nunc prout ex tunc precario jure ipsorum executorum meorum nomine meo conssituo possidere , donec ipsorum possessionem & quafi intervenerit & acceperine corporalem , dans etiam & concedens ego prædictus testator dictis executoribus meis , ad eorum cuilibet juxta tenorem insrascriptum omnia & singula bona & jura mea ad complendum executionem eamdeni ,& legata etiam omnia , & singula debita complendum & exequendum , & saciendum quæ superius continentur : ad pecendm insuper , exigendtim , & recipiendum omnes & singulos frustus , reditus , & proventus omnium benesiciorum meorum quoramlibet qui mihi deberi poterunt tempore mortis meæ , omnesque & singulos pecui niarum summas , & res alias quascumque, necnon omnia alia & sangula mihi debira , debitas & debendas , & de receptis quittationes plenarias faciendum.
XXXVIII. Item, relevo dictos executores meos & eorum quemlibet a reddictione computi seu rationis , de eorum legalitate consisus, ipsos anaiogistas faciendo.
XXXIX. Volo quoque & ordino & dispono , quod si omnes executores mei prædicti non gotuerint , seu noluerint , vel distulerint vacare executioni hujusmodi faciendæ , & requisrti un dictæ execution. vacarent , & vacare non possent, vel nollent, aut absentes essent a loco in quo vacanduna esset executioni hujusmodi, vel alicui negotio dictam executionem tangenti , vel etiam alias quandocumque opportunum esset aut utile, aliquid de dicta executione sacere in judicio sive extra , idem dominus abbas soIus & in solidum , vel duo ex dictis executoribus meis potestatem plenariam super præmissis omnibus faciendis , complendis , exequendis , & plenarie exequendis, aliorum coexecutorum consenfu, vel voluntate minime expectata
XL Item , supplico routa humilitate & deuotione quanta poffum reverendiffimo patri & domino meo przcipuo do..mino PETRO tituli S. Clementis presbytero cardinali, cui me & mea,& etiam herédem & familiares meos , & gegotia hujusmodi executionis humiliter recommendo , quatenus ipse sui benignitate & misericordia in prædictis & etiam dais executoribus meis velit præstare suum benignum auxilium , consilium & savorem.
XLI. Prædicta aurem omnia & singula per me donata , legato , & relicta, necnon institutionem & subititutiones per me factas superius quibufcumque personis & locis dedi , legavi , & feci ; do , lego , & facio , & eisdem & ipsorum cuilibet , quibus supea ea, legavi, dedi , seu reliqui, & vobis Johanni Jaquineti de Baudricuria …. publicis notariis insrascriptis , & vestrum cujuslibet eorumdem & aliorum quorum interest , interesse potest vel incererit in futurum ,in restitutionem & emendam eorum ,in quibus ipsis & eorum cuilibet teneor, Beneri possum ,sum obligatus eisdem.
XLII. Hoc autem testamentum meum ultimum uno contextu per me factum & meam ultimam voluneatem esse volo , quae si non, valerent jure tessamenti , præcipio quod valeat & eam valere , volo & tenere jure codicillorum; & jure codici1lorum. non valerer , volo jure donationis causa mortis , vel cujusliber alterius ultimæ dispofitionis seu voluntatis , quam etiam præfero & praeferri volo omnibus aliis meis testamentis , seu ultimi voluntatibus per me factis temporibus, retroactis : quæcum que alia testamenta per, me alias retroactis temporibus facta revocando,praesenti testamento remanente in sui roboris firmitate : quae dictari & emendari volo ad dietamen cujuslibet sapientis.
XLIV. Super quibus omeus & singulis suprascriptis requito & rogo vos , & vestrum queualibet, notarios publicos hic prae sentes …. & divifim sieri unum vel plura publica inflrumenta, & si requisiti sueritis de qualibet clausula sigillatim , & in telles invoco vos omnes hic allantes quos & vestrum quenlibet specialiter & expresse rogo quod sitis telles in & de predidis & vocari seci ad ea.
Acta & ordinata farrunt praemissa per dictum testatorem uns, contextu & sanum mente in Villa-nova. S. Andree Avenionem. fis diaecesis anno Domini MCCCXLI. indicatione IX. pontificatus sanctissimi patris & domini nostri domini Benedicti, papae XII. anno Septimo, die dominica XXIX niensis Julii praesentis.
Des erreurs se sont probablement glissées lors de la correction de se texte, notaement par le remplecement des « f »(retourné) en « S », merci de bien vouloire m’excuser.
VETERUM
SCRIPTORUM
ET
MONUMENTORUM
HISTORICORUM DOGMATICORUM;
MORALIUM;
AMPLISSIMA COLLECTIO-
TOMUS I
http// Archive.org