TESTAMENT DE LUCE DE JAREZ.
1309, 15 avril.
Dont L’Abbaye de la Séauve, de Clavas… de Soyon
Universis Christi fidelibus
ad quos presentes lictere pervenerint, Bartholomeus de Jo, utriusque junis professor, officialis curie Lugdunensis, rei geste noticiarn curn salute. Ad universorum Christi fideliurn noticiam volu us pervenire, quod anno Domini millesimo CCCe nono, die jovis ante festum beati. Michaelis archangeli, presentata nobis in scriptis elausis ultima voluntate seu testamento et codicillis Luce de Jaresio, relicte quondam Stephanie Laviaco, domini quondam de Yserone, nuper defuncte, ab amicis, parentibus et exegtoribus ipsius defuncte, ipsam ipsarn ulcimarn voluntatern seu testamentum et codicillos a nobis pctentibus apperiri et in formam publicam ad perpetuarn rei memoriam redigi, ne propter labilern hominum memoriam, seu diuturnaro testium absenciam, ipsam ultimam voluntatem seu testamentum et codicillos processu temporis contin eret annullari; vocatis qui fuerant evocandi et citatis ad dictann diem jovis licteratorie et perhernptorie coram nobis, modo debito, parentibus et amicis dicte defuncte, nec non et omnibus aliis quorum intererat et qui sua credebant interesse, visuris et audituris appericionem et publicationem dicti testamenti sen dicte ultime voluntatis et codicillorum dicte defuncte, que dicta die coram nobis eminebat facienda ; inspectisque in dicto testamento sigillo, subscripcione et signo dicte testatricis, necnon septem sigillis cum totidem subscripcionibus et signis septem testium, videlicet domini Rollandi de Velchia, militis, Johannis de Jaresio, donni Martini de Brollio, capellani Doysiaci, donni Bartholomei de Bellijoco, curati ecclesie Sancti Martini Acoaylleu, Johannis de Velchia , domicelli Clementis Pilleronis, presbiteri , et Petri Fallonis, prepo. siti Bastie de Masello, qui in dicto testamento seu in dicta ultima voluntate dicte defuncte una cum ipsa defuncta sigillasse, subscripsisse, vel pro se subscribi fecisse et signasse dicebantur ; inspectis eciam in dictis codicillis sigillo, subscripcione et signa dicte defuncte, necnon et quinque sigillis cum totidem subscripcionibus et signis quinque testium, videlicet dicti domini Rollandi, dicti donni Martini, dicti donni Bartholomei, Jacobi de Marnant, et Clementis Pillanis, qui in dictis codicillis dicte defuncte una cum ipsa defuncta sigillaverunt, subscripserunt, vel pro se subscribi fecerunt et signaverunt (hiidemque testes sigilla sua, subscripciones et signa recognoverunt, videlicet dictus Jacobus coram dicto donna Bartholomeo mandato nostro, cui super hiis commisimus vices nostras, et omnes alii coram nobis, exceptis dictis domino Rollando defuncto et Petro Fallonis absente pro quibus omnes alii recognoverunt, vocatis prius modo debito qui fuerant evocandi ad videndum jurare dictos testes; necnon per juramenta sua asseruerunt ipsi testes se et dictas absentem et defunctum uno et eodem contextu temporis , antequam ad actus diverterent alienos, in dicto testa.. n-iento seu in dicta ultima voluntate et codicillis dicte defuncte una curn ipsa defuncta, sigillasse, subscripsisse, vel pro se subscribi fecisse et signasse, et cartas in quibus dicebantur contineri testamentum seu ultima voluntas et codicilli dicte defuncte sibi et dictis defuncto et absenti presentatas fuisse a dicta testatrice, tunc sane mentis, pro sua ultima voluntate , et se rogatos fuisse ab eodem testatrice ut in ipsis cartis una secum sigillarent, subscriberent, vel pro se abscribi facerent et signarent , et inde perhiberent testimonium veritati, loco et tempore competenti) ; tandem nos, adhibitis super hiis ceteris sollennpnitatibus que consueverunt et debent in talibus adhiberi , nichil de contingentibus obmictentes, dictum testamentum seu dictam ultimam voluntatem et codicillas dicte defuncte apperuimus et publicavimus dicta die, nullo contradicente, et in formam publicain ad perpetuam rei memoriam redigi fecimus in hunc modum.
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Anno Domini millesimo CCCe nono, die martis post quindenam Pasche, Ego Lucha de Jaresio, relicta Stephani de Laviaco, domini quondam Yseronis, opitulante michi gracia divina, in bona et sana mentis memoria constituta, in lecto tamen egritudinis posita, diem mortis cupiens prevenire, ignorans quid sit michi dies crastina paritura, cura nichil sit morte cercius et nichil incercius hora mortis, ne propter varias casus humaine nature me contingat decedere intestatam, juris civilis sollempnitate pretermissa in aliquo non obstante, ad honorem Dei omnipotentis et beate Marie Virginis matris Domini Jhesu Christi Salvatoris nostri ac omnium Sanctorum Dei, de universis bonis et rebus meis mobilibus et inmobilibus, juribus et actionibus ad me quocumque jure pertinentibus tractando, de mea ultima voluntate testamentum meum condo , disponens et ordinans inhunc modum.
In prirnis clamores meos, si qui fuerint, pacificari sine strepitu volo, et jubeo debita mea legata et elemosinas persolvi per manus exequtorum meorum quos inferius nominabo.
Item, animam meam, cum exuta fuerit a corpore, reddens et recummendans suo altissimo Creatori, corpori autem meo meam eligo sepulturam apud abbaciam Vallis Benedicte, Citerciensis ordinis, in sepulcro patris mei quondam, et eidem abbacie do, lego, seu relinquo quinquaginta libras viennensium semel, ponendas in conquerementum pro anniversario rneo ibidem in perpetuum annuatim pro remedio anime mee, patris mei, et mariti mei quondam, die obitus mei faciendo. Quas quidem quinquaginta libras penes se habeat et teneat heres meus infrascriptus, et annuatim die obitus mei quinquaginta solidos viennensium solvat dicte abbacie, donec conquerementum venale inveniatur super quod dictum anniversarium meum adsignetur. Quod si predictus heres meus omni anno statuto tempore dictos quinquaginta solidos viennensium non solveret, vel aliquis alius loco ejus, volo quod conventus dicte abbacie predictas quinquaginta libras possit et debeat recuperare , ita quod inde teneatur emere redditus et interim nichiiominus assignare alicubi certitudinaliter quinquaginta solidos viennensium solvendos prefixo termina : ita quod prefatum anniversarium.
Item, relinquo centum libras viennensium semel expendendas in die sepulture mee tam in secto munito, baudequino aureo, et cereis, quam in elemosina eroganda pauperibus venientibus ad sepulturam meam, et anis sumptibus funeraticiis quos fieri oportebit, prout secundum condicionem meam exequtoribus merls infrascriptis videbitur expedire.
Item , incuratis ecclesiarum Doysiaci , dyocesis Lugdunensis, et de Chavanay, Viennensis dyocesis, cuilibet viginti solidos viennensium semel do, lego, volens quod usque ad annum post obitum meum, omni die dominico in missis suis animam meam et parentum meorum recommendent suis parrochiis, prout est fieri consuetum. Item, relinquo quadraginta libras viennensium semel ad emendum pannos de sarzili , de quibus eodem anno post obitum meum tempore hyemali induantur Christi pauperes in parochiis de Doysiaco, de Sancto Martino Acoaylleu, de Sancto Anemondo , Lugdunensis, et de Chavanay, Viennensis dyocesis, prout exequtoribus meis videbitur faciendum.
Item, vola quod heres meus infrascriptus faciat fieri et constitui in ecclesia Sancti Martini Acoaylleu unum altare in honore beati Johannis Euvangeliste, et do, lego, relinquo et assigno uni presbitero qui in dicta ecclesia et altari divina officia celebrabit pro remedio anime mee et parentum meo- rum ducentas libras viennensium semel, de quibus emantur decem libre annui redditus ad opus dicti presbiteri, qui dictus presbiter instituatur et semper debeat institui permanum heredis mei et successorum suorum ; et si dictus heres meus, vel successores ipsius, essent in hoc negligentes vel remissi, volo quod dominus archiepiscopus Lugdunensis qui pro tempore fuerit ipsum presbiterum possit et debeat in dicta capella poncre et instituere pro suo libito voluntatis.
Item, volo et precipio quod quando dicte decem libre viennensium erunt dicto presbitero integraliter assedate et assignate, ipse presbiter teneatur ex tunc in antea vocare secum quinque incuratos in perpetuurn annuatim, in festo Johannis ante Portam latinam, quod est sexta die maii , videlicet incuratos ecclesiarum Sancti Martini predicti, Ysiaci, majoris et minoris castri Sancti Anemundi, et Sancti Juliani, et procuret dictos incuratos in prandio coneruenter et cuilibet ipsorum incuratorum dentur duodecim denarii viennenses.
Item, conventibus fratrum minorum de Lugduno et monialium Subdionis (Abbaye de Soyon) prope Valenciam, cuilibet conventuum predictorum quadraginta solidos viennensium semel pro pidancia do, lego.
Item , singulis conventibus fratrum predicatorum Lugdunensium, fratrum minorum Montisbrusonis, fratrum minorum de Vyanna, de Annoniaco, de Villa Francha, sororum de Ansa et singulis conventibus monialium Sancti Thome in Forisio, de Jorciaco, de Marcigniaco, de Argenteria, de Silva(Abbaye de la Séauve), de Clavas(Abbaye de Clavas), de Pelotens, del Repos, Sancte Crucis in Jaresio, Sancti Martini del Pol, et conventui fratrum de Carmelo Lugdunensi, cuilibet conventui locorum predictorum viginti solidos viennensium semel do, lego, pro pictancia cuilibet conventui facienda. Rogans ut eadem die qua fiet eis pictancia, pro remedio anime rnee et parentum meorum cum missa conventuali celebrent offcium defunctorum.
Item, fabricis ecclesiarum Sancti Johannis et Sancti Justi Lugdunensium , cuilibet decem solidos viennensium semel do, lego.
Item, operibus pontium Rodani Lugdunensis et Sancti Saturnini Portus, cuilibet decem solidos viennensium semel do, lego.
Item, singulis reclusis civitatis et suburbii Lugdunensis et Sancti Annemundi in Jaresio cuilibet decem solidos viennensium semel do , lego. Rogans ut in suis missis et oracionibus privatis animam meam habeant commendatam.
Item, hospitali Beate Marie Aniciensis sexaginta et decem solidos viennensium semel do, lego, pro emendis duobus lectis garnitis in dicto hospitali ponendis et tenendis.
Item, fratribus minoribus de Vienna quinquaginta solidos viennensium semel pro una rtictancia do, lego, pro remedio anime mee et marris mee , cujus corpus ibidem requiescit.
Item, conventui Vallis Benedicte alios quinquaginta solidos viennensium semel do, lego, pro una pictancia facienda pro remedio anime mec et patris mei(beatrix de Roussillon), cujus corpus in dicta abbacia requiescit.
Item, incuratis sive cappellanis ecclesiarum sive cappellarum Sancti Martini Acoaylleu , majoris et minoris castri Sancti Anemundi, de Ruppescisa, del Thaoyl, et de Viriaco, cuilibet viginti solidos viennensium semel pro meo anniversario do, lego.
Item, singulis sacerdotibus confratribus confratrie Eucharistie majoris castri Sancti Anemundi, quibus non legavi superius, septem solidos et sex denarios viennensium semel do, lego , pro anniversario meo.
Item, Clem entie llie Perreti de Charnoc, domicellule mec, decem libras viennensium semel do, lego.
Item , Margarone fille quondam domini Guillelmi de Chueys, militis, domicelle mee, alias decem libras viennensium semel do, lego.
Item, Silvioni Chantron, domicello, scutifero meo, alias decem libras viennensium semel do, lego. Hujus autem ultime voluntatis mee et testamenti seu ultime dispositionis exequtores meos facio, constituo et ordino dominum Guigonem de Bello Visu, militem, dilectum consanguineum rneum , dominum Poncium de Valle Gelata, militem, Falconem de Bonaz, domicellum, et donnum Bartholomeum de Bellijoco, presbiterum, incuratum ecclesie Sancti Martini Acoaylleu, et cuilibet dictorum exequtorum meorum decem libras viennensium semel pro labore suo do, lego. Dans et concedens dictus quatuor exequtoribus meis, tribus aut duobus ipsorum , vel uni eorumdem si omnes insimul interesse non possent, aut nollent, huic ultime voluntati mee exequende generalem, plenam et liberam potestatem, ac mandatum speciale intrandi, apprehendendi, occupandi, et tenendi auctoritate propria omnia bona mea, petendi, in judicio vel extra, omnia jura et debita mea, procuratores unum vel plures substituendi et alios constituendi, vendendi, distrahendi, pacificandi clamores meos, debita, legata et elemosinas meas persolvendi, declarandi dubia, interpretandi dubia vel obscura , supplendi, ordinandi , si forte in hac mea ultima ordinacione appareret vel emergeret aliquod dubium vol obscurum, negligenter obmissum, minus sollempne factum, aut minus debite ordinatum, et generaliter omnia alia et singula faciendi que ego, si corporaliter viverem et pre-sens essem, possem facere aut deberem.
In residuo vero omnium bonorum meorum, jurium , hominum, et actionum que alicui non dedi, seu jure institucionis reliqui, nec dabo, nec relinquam inferius, Johannem de Jaresio, dilectissimum fratrem meum, heredem meum universalem michi instituo, et eidem, de quo plurimum confido, negocia mea et animam meam recummendo. Et si forte dictus Johannes moreretur antequam hec mea ultima voluntas esset actendita et completa, heredem ipsius Johannis legitimum et de proprio corpore procreatum ipsi substituo ; et si herede deficeret, ut premittitur, eidem Guigonem fratrem meum heredem sibi substituo. Volens et precipiens quod heres meus non possit nec debeat compelli ab aliquo ad solvendum predicta legata mea et elemosinas, nisi terminis infrascriptis. Videlicet centum libras viennensium illa die qua tradita fuero ecclesiastice sepulture.
Item, centum libras viennensium ab illa die qua fuero sepulta usque ad annum ; et sic deinceps quolibet anno die obitus mei alias centum libras viennensium, usque ad perfectam et plenam solucioncm summarum predictarum memorate pecunie quanti tatis. Et si dictus heres meus recuperaverit et habuerit in solidum et in integrum universa debita mea, volu et precipio quod ipse perfecte solvat et solvere teneatur infra duos annos post obitum rneum continuos et continue numerandos omnia debita mea, elemosinas et legata. Si quis vero contra hanc meam ultimam voluntatem per se vel per alium venire presumpserit in toto vel in parte, in judicio vel extra, si admonitus per exequtores meos cessare noluerit, si quid ei dedi, legavi, reliqui, eidem totum aufero et adhimo presentis serie testamenti, et illud totum poni et expendi jubeo in deffensione hujus mee ultime voluntatis, vel pro remedio anime mec Christi pauperibus erogari.
Item, confratrie Sancti Spiritus de Chavanay semel do, lego, sex libras viennensium de quibus emantur sex solidi viennensium annui redditus ad opus unius pauperis ibi pro me in perpetuurn tenendo. Volo igitur et precipio hanc ultimam voluntatem meam et ordinacionem seu disposicionem solam et unicam et non aliarn, revocata omni alia, si unquann alias aliarn feci in scriptis vel sine scriptis, et penitus annullata, valere jure testamenti in scriptis ; et si non valet jure testamenti in scriptis, volu quod valeat jure codicillorum ; et si non valet jure codicillorum, volo quod valent jure testamenti nuncupativi, aut jure donacionis causa mortis, aut quocumque jure radius valere potest ultima voluntas [seu disposicio extrema, et si non valet secundum] leges, vol[o quod valeat secundum canoni]cas sanctiones aut secundum pias consue- tudines in favorem testantium introductas. Rogo autem testes presentes puberes et masculos quorum nomina a tergo scripta sunt [ut in hac mea ultima voluntate sigillent, subscribant, vel subscribi faciant, et consignent, et inde, loco et te mpore competenti, perhibeant tcstimoniu rn v]er[i]tati fi).
Actum anno et die quibus supra. Tenor vero dictorum codi{cillorur sequitur et est talis] (longue lacune) … constituta ? licet infirma…. (le reste manque).
(Bibliothèque de fauteur. Parchemin, coupé au bas, avec perte de la fin du texte).
Extrait sur :
RECVEIL DE MEMOIRES & DOCUMENTS
SUR LE FOREZ
TOME IX